Gələcək zamanın qeyri-müəyyən forması (The Simple Future Tense)

Düzəldilməsi: Gələcək zamanın qeyri-müəyyən forması shall, will köməkçi felləri və məsdər (to ədatsız) vasitəsilə düzəldilir; shall birinci şəxs tək və cəmdə, will isə qalan şəxslərin tək və cəmində işlədilir, məs.:

I shall dance.                             We shall dance.

You will dance.                          You will dance.

She/he will dance.                     They will dance.

Qeyd: 1653-cü ildə Gon Velis ilk dəfə shall və will köməkçi fellərinin şəxsdən asılı olaraq dəyişmə qaydasını formalaşdırmışdır. Sonradan XVIII-XIX əsrlərdə bu qayda məcburi olaraq məktəblərdə tədris olunmağa başlanmışdır və nəticədə Britaniya Standartının göstəricisinə çevrilmişdir. 

Gələcək zamanın qeyri müəyyən zaman formasının sualı köməkçi feli mübtədadan əvvələ keçirməklə düzəldilir, məs.:

Shall l write?                               Shall we write?

Will you write?                            Will you write?

Will she/he write?                       Will they write?

Gələcək zamanın qeyri-müəyyən formasının inkarı shall, will köməkçi fellərindən sonra not inkar ədatı əlavə etməklə düzəldilir, məs.:

I shall not read.                           We shall not read.

You will not read.                        You will not read.

She/he will not read.                   They will not read.

Gələcək zamanın qeyri-müəyyən  qısa təsdiq şəkli bütün şəxslər üçün eyni olaraq ‘ll forması ilə düzəldilir.

You’ll go, they’ll dance, he’ll study və s.

Qeyd: XVII əsrdə will köməkçi felinin qısa forması -`ll işlədilmişdir. -`ll qısalma variantının shall köməkçi felini də əvəz etməsinə baxmayaraq bu tarixən will köməkçi feli ilə bağlı olmuşdur.

Gələcək qeyri-müəyyən zaman formasının qısa inkar şəkli aşağıdakı kimidir: shan’t, won’t.

I shan’t swear. They won’t lie.

Gələcək qeyri - müəyyən zaman formsının sual - inkar şəkli isə aşağıdakı kimidir:

Shall l not write?                    Shan’t l write?

Will you not write?                 Won’t you write?

Qeyd: Müasir ingilis dilində, xüsusən onun kanada və amerikan variantlarında will köməkçi felinin işlənmə miqyası getdikcə genişlənir. Will köməkçi feli shall felini sıxışdırıb aradan çıxarır, bütün şəxslərdə will feli işlənir.

İşlədilməsi: Gələcək zamanın qeyri-müəyyən forması gələcəkdə baş verəcək, icra ediləcək hərəkətləri bildirmək üçün işlədilir, məs.:

Bobbie will call you tomorrow with details about the agenda.

The Smiths say that they will not move their chicken coop.

They will meet us at the newest cafe in the market.

Müasir ingilis dilində, xüsusən də danışıqda gələcəkdə icra ediləcək hərəkətləri bildirmək üçün gələcək zamanın qeyri-müəyyən zaman forması əvəzinə to be going + məsdər, to be about + məsdər və to be on the point + Gerund birləşmələrindən biri işlədilir. Bu birləşmələr yaxın gələcəkdə icra olunması gözlənilən hərəkətləri bildirmək üçün işlədilir. To be on the point + Gerund birləşməsi ədəbi dilə xas ifadədir. To be about + məsdər dilimizdə bir hərəkəti icra etmək üzrə olmaq, to be going + məsdər isə bir şeyi etməyə hazırlaşmaq mənasına uyğun gəlir, məs.:

The runners are about to start. –Qaçışçılar başlamaq üzrədirlər.

She is going to visit us this summer. –O, yayda bizə gələcək.

Əksər hallarda danışıq dilində istifadə olunan to be going + məsdər birləşməsi aşağıdakı hallarda will köməkçi feli ilə düzəldilən gələcək zamanın qeyri-müəyyən zaman formasını əvəz edir;

1. İcrasının baş verəcəyinə əsaslandığımız, icrası haqqında qabaqcadan hiss etdiyimiz hərəkətləri ifadə etmək lazım gəldikdə, məs.:

He thinks that she is going to open the door.

2. İcra olunacaq fakt bizim niyyətimizi  və yaxud qətiyyətimizi ifadə edərsə, məs.:

I have decided not to stay here any longer. Tomorrow l`m going to look for somewhere else to stay.

3. Adətən əvvəlcədən planlaşdırılmış və məlumat vermə xarakterli hərəkətləri ifadə etmək məqsədi güdüldükdə, məs.:

Who will organize the party? Tom is going to do it.

When l saw Tom in London, he told me he is going to return.

mumi şəkildə to be going + məsdər birləşməsi və will köməkçi feli ilə ifadə olunan gələcək zamanı fərqləndirmək üçün aşağıdakı zaman oxundan yararlanmaq olar.

 

Beləliklə, to be going to + məsdər birləşməsi əvvəldən planlaşdırılımış gələcəkdə icra olunacaq hərəkətləri, will köməkçi feli isə danışıq zamanı qərara alınan gələcəkdə icra olunası hərəkətləri ifadə etmək üçün işlədilir, məs.:

I have bought a new camera. I am going to take pictures during our trip.

I am afraid we are lost. I’ll stop and ask the way.

Qeyd: Əvvəlcədən nizamlanmış, gələcəkdə icra olunacaq hərəkətləri bildirmək üçün to meet –razılaşmaq, to go –getmək, to come –gəlmək, to move –köçmək, to have –malik olmaq felləri ilə to be going + məsdər birləşməsinin gələcək anlayışını ifadə etmək üçün indiki davamedici zaman formasından istifadə olunur, məs.:

What time are meeting Ann this evening?

I’m leaving tomorrow. I’ve got my plane ticket.

Gələcək zamanın qeyri-müəyyən forması (will köməkçi feli) dəvət və xahiş bildirmək üçün də işlədilir, məs.:

Will you have some more cake?

Gələcək zamanın qeyri-müəyyən forması adətən tomorrow –sabah, in two days (weeks, months və s.) –iki günə (həftəyə, aya və s.), next week (month, year və s) –gələn həftəyə (aya, ilə və s.), later –sonra və s. zərf və ya zərf birləşmələri ilə işlənir, məs.:

I shall walk the dog tomorrow.

We shall graduate from the institute in two years.

Azərbaycan dilində qarşılığı: İngilis dilində işlənən gələcək zamanın qeyri-müəyyən forması məzmunundan asılı olaraq Azərbaycan dilinə ya gələcək zamanın qəti, yaxud da qeyri - qəti forması ilə tərcümə edilir;

a) nəzərdə tutulmuş hərəkətin icrasında yəqinlik varsa, gələcək zamanın qəti forması ilə;

b) nəzərdə tutulmuş hərəkətin icrası fərz olunursa qeyri-qəti gələcək zaman forması ilə. Bu zaman ingilis dilində olan cünlələrdə likely –ehtimal ki, çox güman ki, probably –yəqin ki, possibly –bəlkə, ola bilsin, ehtimal sözləri işlədilir.

She will probably come tomorrow. –Yəqin o sabah gələr.

Tərkibində gələcək hərəkəti ifadə edən şərt budaq cümləli tabeli mürəkkəb cümlənin baş cümləsi gələcək qeyri-müəyyən zaman forması ilə ifadə olunmuşsa, dilimizə məzmunundan asılı olaraqhəm qəti gələcək, həm də qeyri - qəti gələcək zaman forması ilə tərcümə olunur.

Qeyd: Müasir dilimizə xas olan gələcək zamanın hər iki forması (qəti və qeyri - qəti gələcək zaman formaları) ingilis dilinə eyni olaraq bir zaman forması ilə gələcək zamanın qeyri-müəyyən forması ilə tərcümə edilməlidir, məs.: